Nauczanie bł. Stefana Wyszyńskiego jako broń przeciw pax mongolica.

            Przez dwa dni zapoznałem się z obszernymi fragmentami książki Gabriela Ronaya „Anglik tatarskiego chana”, którą nam przygotowało wydawnictwo "Klinika Języka" pana Gabriela Maciejewskiego. Ładnie rozwinął myśli zawarte w tej książce pan Magazynier. Ja natomiast przedstawię myśli, które zawarł w jednym podrozdziale swej pracy magisterskiej pan Kazimierz Kozłowski, myśli Prymasa Tysiąclecia, które są śmiertelną bronią na takie czy inne paces mongolicas, w tym na współtworzące je władze, choćby te rezydujące kiedyś w Wiedniu i Wenecji.

            Prymas Tysiąclecia w swojej nauce głosił chrześcijański obraz człowieka. Człowieka też umieścił w centrum swojej nauki dotyczącej spraw ziemskich i podkreślał, że człowiek ma prymat nad materią. „Każdy poruszany przez niego temat // zawsze służy jednemu celowi: budowaniu harmonii ziemskiej opartej na prawach Bożych, zwanej przez Wyszyńskiego <harmonią Bożo-ludzką>”. Czasem przedstawiał jakiś wycinek życia człowieka, czasem „jedną cechę natury ludzkiej”, czasem „jakąś relację społeczną człowieka”. Czasem ukazywał „problematykę człowieka” ogólnie, całościowo.

            Skąd bł. Stefan wyprowadza ideę człowieka? Z Pisma świętego i wspomaga się także nauką św. Tomasza z Akwinu. „W tej ogólnej koncepcji człowieka można wyróżnić trzy zasadnicze wymiary egzystencji człowieka: 1/ wymiar bytu, 2/ wymiar aksjologii, tj. wartości moralno-etycznych oraz 3/ wymiar eschatologiczny /transcendencji/”. Dla Wyszyńskiego człowiek jest osobą i ma duchowe władze poznawczo-dążeniowe. Człowiek jest podmiotem „samoistnym, samowiednym i samowładnym, dzierżącym prymat w obrębie widzialnego stworzenia, podporządkowany jedynie absolutnemu Bogu”.

            Dla Prymasa jasnym jest, że „Bóg jest sprawcą wszelkiego stworzenia”. Natomiast osobie ludzkiej Bóg nadał „moc sprawczą, która czyni z niej prawdziwego autora swojego działania”. „Każda osoba, będąc obrazem Boga, <pomyślana jest przez Niego indywidualnie, indywidualnie odkupiona, poprzez życie łaską powołana jest nadto do wewnętrznego i rzeczywistego uczestnictwa w życiu Boskim>. Jest to personalizm ożywiony, w działaniu, którego źródłem jest Ewangelia a rodzajem Chrystus, którego personalizm polegał na <byciu osobą> i <byciu z> /z Bogiem i z każdym człowiekiem/”.

            Wśród wartości najważniejszymi są dla Wyszyńskiego: prawda, miłość, sprawiedliwość godność, sumienie prawe”. „Odwołuje się do Ewangelii jako księgi, która odsłania najwięcej prawdy” o byciu człowiekiem i „zawiera kodeks wspomnianych wartości, nakazów i zakazów moralnych. Działania zgodne z tymi normami warunkują prawdziwą i pełną doskonałość człowieka” i pomagają człowiekowi w zdążaniu do nieba. Skoro działania człowieka mają wartość moralną, to znaczy także, że człowiek ma swoje prawa i obowiązki. „Cała dziedzina życia doczesnego – mówił Wyszyński – zajęcia, prace, życie małżeńskie, rodzinne, praca fizyczna, naukowa, całe życie świeckie – to ma być dowartościowane, uświęcone Ewangelią, bo to wszystko ma wartość, gdyż służy budowaniu Królestwa Bożego, które już na tym świecie zobowiązani jesteśmy tworzyć. Życie doczesne jest więc drogą, a celem nadrzędnym” jest osiągnięcie nieba.

            „W ten sposób dochodzimy do trzeciego wymiaru: transcendencji, eschatologii, którego założeniem jest, iżby człowiek nie był do końca zrozumiany bez religii. Wymiar Boży to wymiar transcendencji, która tkwi w duszy każdego człowieka. S. Wyszyński mocno akcentował tę nieśmiertelność” człowieka. „Ta sfera ludzkiej egzystencji jest trudna do adekwatnego określenia”. „Wg św. Tomasza z Akwinu istnieje <nieprzekraczalna przepaść między tym, do czego jesteśmy zdolni w warunkach doczesnych – nawet w naszych najwyższych osiągnięciach duchowych i przeżyciach mistycznych najwyższego rzędu – a tym, co czeka nas w życiu przyszłym>”.

             Przedstawiony obraz człowieka pomaga lepiej zrozumieć „społeczną naturę człowieka i jego prymat w świecie ziemskich wartości materialnych. Prymat człowieka nad światem i przedmiotami wynikał u Wyszyńskiego z pierwszej religijnej i ewangelicznej prawdy o boskim pochodzeniu człowieka. Człowiek otrzymał w akcie stwórczym takie przymioty /rozumność, duchowość, wola i inne/, które stawiają go jako osobowość ponad ziemskimi rzeczami, które zostały dane człowiekowi. Bóg miał <ideę> człowieka, którą w określonym czasie wypowiedział w akcie stwórczym. W ten sposób – mówił Prymas – powstała istota, która jest odbiciem aktu poznawczego samego Boga. Idea Boga o człowieku zapada w samego człowieka, dzięki czemu otrzymuje on możność poznania samego Stwórcy z analizy samego siebie”.

            Osobowość człowieka nigdy nie może być przez nikogo przekreślona. „Z niej wypływają <prawa natury mocniejsze od wszelkich instytucji społecznych, bo są to przyrodzone prawa osobowości ludzkiej>”. Jest on „podmiotem działań i urządzeń społecznych. // Jest wyższy od każdej wspólnoty. // Człowiek potrzebuje wspólnoty /rodzinnej, narodowej, państwowej i religijnej/, a jednak przerasta każdą z nich. Przerasta o te przymioty i właściwości, które są w nim pierwotne, // właściwe tylko naturze ludzkiej”.

            „Człowiek jest z natury swej istotą społeczną. // Gdy patrzymy na człowieka – nauczał Kardynał Wyszyński – musimy dostrzec w nim dwa znamiona: jedno o charakterze indywidualnym, a drugie o charakterze społecznym”. Trzeba jednak zawsze brać pod uwagę oba te znamiona, gdyż „człowiek jest panem stworzenia dopiero wtedy, gdy w nim, w jego życiu, te dwa znamiona harmonizują się coraz dokładniej i coraz to lepiej”. Modlitwa Prymasa Tysiąclecia, jego namysł uwidaczniają się w całym jego działaniu i nauczaniu. Podkreślał, że „człowiek nigdy nie da się zamknąć absolutnie i całkowicie w sobie. Tajemnica duszy człowieka – wg S. Wyszyńskiego – wyraża się w potrzebie obcowania i wymiany wewnętrznej, w dążeniu do innego człowieka. Człowiek poszukuje nieustannie – umysłem, wolą, sercem i duchem – kontaktu z ludźmi. I to jest – zdaniem Wyszyńskiego – najbardziej wiarygodne znamię społecznego charakteru osobowości człowieka”.

            Człowiek do doskonalenia się potrzebuje innych ludzi, gdyż Bóg od początku „mężczyzną i niewiastą stworzył ich” /Rdz 1/. Bł. Stefan Wyszyński pisze, że „już w samej naturze ludzkiej zawierają się elementy wspólnoty, tj. wspólnota potrzeb, wypływająca z jej ograniczoności, wspólnota działania, uwarunkowana jej twórczą dynamiką, dzięki czemu możliwe jest zaspokajanie tych potrzeb i wreszcie wspólnota dóbr i wartości, za pomocą których dokonać się może wzajemne uzupełnianie się ludzi”. Jest to podejście personalistyczne, odrzucające błędy teorii indywidualistycznych i kolektywistycznych. Według Prymasa rozumna natura człowieka kieruje go do życia społecznego, a wyrazem tego są „społeczności tworzone przez człowieka”. I właśnie te społeczności „powstały i wszystkie wyrastają z duszy człowieka, z dążenia do wiązania się z innymi ludźmi, z powodu jego niewystarczalności, a przede wszystkim z moralnej konieczności rozwijania i doskonalenia osobowych celów człowieka”.

            Wg Prymasa ta „wewnętrzna więź” ma „charakter jakościowy”. Decyduje ona o prawie naturalnym /o prawach przyrodzonych – jak pisze Prymas/. „Nie ilość decyduje o prawie do bytu, a jakość tej więzi, która zespala ludzi. A zatem łączą więzy krwi w społeczność rodzinną, więzy przyjaźni w społeczność towarzyską, zajęcia i funkcje społeczne skupiają społeczność zawodową”. Stefan Wyszyński podkreśla, że panuje tutaj porządek zależności: „społeczność istnieje i działa jako funkcja ludzi, a wszystkie społeczności powinny mieć odniesienie do człowieka jako do celu każdej społeczności. <I rodzina, i naród, i państwo muszą być ciągle zależne od człowieka, od ludzi i muszą się posiłkować rozumem, sercem, wolą i ręką człowieka>. Tak skierowane i ułożone wzajemne relacje są – wg Wyszyńskiego – warunkiem prawdziwej wolności człowieka, warunkiem osiągnięcia pożądanych dóbr i dążenia do większej doskonałości”. Przedstawione powyżej sprawy były w nauczaniu Wyszyńskiego połączone z „ideą życia nadprzyrodzonego”. Prymas wylicza, że istnieje „homo biologicus, homo socialis, homo politicus, homo oeconomicus, // ale ostatecznie to jest przede wszystkim homo Dei – bo człowiek jest osobą, mającą własny cel doczesny, ziemski, mający też i cel nadprzyrodzony. Grupy społeczne, w których człowiek uczestniczy i które tworzy – nie są ostatecznym celem człowieka, ale środkiem koniecznym doskonalenia człowieka, jego społecznej osobowości”.

            Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, niejako ich przedłużeniem było nauczanie Prymasa o takich „formach istnienia osoby ludzkiej jak godność, wolność, prawda czy prawa człowieka”. Wyszyński przedstawia je w różnorodny sposób: „bądź jako wartości immanentne dla człowieka, jako dążenia i potrzeby duchowe, oraz zasady współżycia społecznego i postępowania, bądź też jako postulaty wymagające uznania i poszanowania ze względu na podmiotowość człowieka w życiu społecznym. Każda z tych wartości to również samodzielny i bogaty temat rozważań obecny w całej jego działalności duszpasterskiej i społecznej oraz w nauczaniu – począwszy od pierwszych publikacji we Włocławku aż po ostatnie dni jego posługi prymasowskiej”.

Źródło:

Kazimierz Kozłowski, Personalistyczna koncepcja człowieka i życia wspólnotowego w nauczaniu społecznym kardynała Stefana Wyszyńskiego, praca mgr, UMK, 1985.

---

tagi: kościół  personalizm  stefan wyszyński  pax mongolica 

	Trzy-Krainy
	1 kwietnia 2025 10:09

19     794    8 zaloguj sie by polubić